Każdy, kto zajmuje się architekturą i budownictwem, szczególnie w świecie stosującym technologię BIM (Building Information Modeling), prędzej czy później zetknie się z terminem „as-built”. Prawie zawsze jest on związany z dokumentacją powykonawczą. Ale czym właściwie jest as-built, jak się tworzy dokumentację powykonawczą i do czego jest potrzebna?
Nie istnieje żadna prawna ani normatywna definicja tego terminu. Nawet w samej branży mogą istnieć różne opinie na temat definicji i zakresu dokumentacji powykonawczej. Mimo to, a raczej właśnie z tego powodu, postaramy się w tym artykule wyjaśnić wszystkie kwestie związane z dokumentacją powykonawczą.
Dokumentacja powykonawcza a rysunek budowlany – jaka jest różnica?
Dokumentacja powykonawcza to dokumentacja stanu faktycznego budynku lub projektu budowlanego. Rysunek budowlany przedstawia natomiast planowany stan projektu. Każdy, kto brał już udział w projekcie budowlanym wie, że między planem a efektem mogą występować znaczne różnice. Aby uzyskać realistyczną dokumentację projektu należy, oprócz rysunku budowlanego, wykonać również dokumentację powykonawczą.
Jak najwcześniejsze rozpoczęcie robót: dokumentacja postępu budowy
Czy zatem ma sens po prostu tworzenie dokumentacji powykonawczej po zakończeniu projektu? Oczywiście, że gotowy projekt powinien być w pełni udokumentowany. Jednak jeszcze lepiej jest zacząć dużo wcześniej. Szczególnie w przypadku większych projektów wskazane jest udokumentowanie poszczególnych etapów budowy. Wynika to z kilku powodów. Z jednej strony pozwala to wszystkim zainteresowanym być na bieżąco z postępami budowy.
Jeszcze ważniejsze jest jednak porównanie z dokumentacją projektową branży konstrukcyjnej i planistyczej. W ten sposób już na wczesnym etapie można rozpoznać ewentualne komplikacje i odpowiednio je rozwiązać. Po każdym etapie budowy można w razie potrzeby skorygować koszty, uzyskać nowe pozwolenia, wymienić materiały, ponownie obliczyć statykę itd. Ułatwia to uniknięcie przykrych niespodzianek i wzrostu kosztów.
Oczywiście ostateczna dokumentacja powykonawcza powinna być wykonana również po zakończeniu projektu, warto ją również pozyskać dla już istniejących konstrukcji. Na podstawie dokumentacji powykonawczej można planować i realizować kolejne przebudowy lub instalacje. Ponadto dostarcza ona ważnych informacji dla służb kontrolnych i ratowniczych w przypadku zagrożenia.
Jak tworzona jest dokumentacja powykonawcza?
Cel dokumentacji powykonawczej jest jasny. Pojawia się więc pytanie, z jaką precyzją powinna być ona wykonana i co dokładnie powinna zawierać. Niezależnie od tego, czy dokumentowany ma być postęp budowy, czy też projekt, który został już ukończony, pierwszą rzeczą, którą należy zrobić, jest dokładne odwzorowanie rzeczywistości.
W dzisiejszych czasach, w zależności od wielkości projektu, odbywa się to za pomocą skanowania laserowego i/lub lotów dronem. Jeśli pracujesz ze skanerem laserowym, generuje on chmurę punktów, która musi być najpierw przetworzona i oceniona za pomocą specjalnego oprogramowania do przetwarzania chmur punktów. Chmury punktów mogą być również generowane z lotów dronem za pomocą specjalnego oprogramowania, takiego jak RealityCapture.
Dzięki naszemu oprogramowaniu PointCab Origins, przekroje, plany pięter i wiele innych można szybko utworzyć z danych chmur punktów. Tak przetworzone dane można następnie zaimportować do systemu CAD, gdzie tworzony jest model projektu.
Jednak przechwytywanie rzeczywistości i prosty model 3D często nie są wystarczające dla dokumentacji powykonawczej. W zależności od wymagań, w dokumentacji muszą znaleźć się dodatkowe informacje, a przy tworzeniu modelu 3D należy wziąć pod uwagę wiele czynników.
Na przykład, poziom szczegółowości, lub w skrócie LOD (Level of Detail), odgrywa ważną rolę w modelowaniu 3D.Czy na przykład zawory instalacji wodnych powinny być wymodelowane z najdrobniejszymi szczegółami, czy też wystarczy ich przybliżone odwzorowanie we właściwej pozycji i orientacji? Takie pytania powinny być wyjaśnione i przedyskutowane z BIM modelerem jeszcze przed wykonaniem dokumentacji. Specjalista BIM może w osobistej rozmowie określić, jaki poziom LOD jest wymagany dla danego projektu. Nie istnieje standard branżowy dla dokładności dokumentacji powykonawczej. Wynika to między innymi z faktu, że wyższy stopień dokładności wiąże się z dodatkowymi kosztami, których oczywiście nie chcemy ponosić, jeśli nie jest to konieczne dla danego projektu.
Kolejną kwestią, którą należy wziąć pod uwagę, są dodatkowe informacje. Dla przykładu:
- czy należy również udokumentować dane dotyczące np. materiału podłogi, drzwi, okien itp.
- jaki model okna został zastosowany?
- czy należy przechowywać faktury i certyfikaty statyczne?
Te pytania również należy wyjaśnić i określić zakres przed sporządzeniem dokumentacji powykonawczej.
LOD – Level of Detail
Ostatecznie zakres i dokładność dokumentacji powykonawczej zależy zawsze od indywidualnych wymagań. Ogólnie można jednak stwierdzić, że zawsze przydatne jest przynajmniej przybliżone cyfrowe odwzorowanie rzeczywistości za pomocą skanowania laserowego 3D. W ten sposób można uniknąć błędów w fazie budowy i łatwiej zrealizować ewentualne późniejsze prace budowlane.
Jeśli jednak chcesz stworzyć model 3D na podstawie chmury punktów, musisz skorzystać z oprogramowania BIM lub CAD. W zamyśle, nie zostały one pierwotnie opracowane do obsługi danych z chmur punktów. W związku z tym, wiele z tych programów nadal ma poważne problemy z przetwarzaniem danych. Niektóre programy, takie jak Autodesk Revit, AutoCAD lub Allplan, nie mogą odczytać formatu .e57 lub innych popularnych formatów chmur punktów. Aby móc korzystać z tych programów, dane muszą być ponownie przekonwertowane do formatów Autodesk Recap (.rcp lub .rcs). Inne programy CAD nie potrafią w ogóle odczytać danych z chmury punktów lub mogą zaimportować tylko niewielką ilość danych na raz, co oznacza, że chmura punktów musi zostać ponownie „podzielona” i zaimportowana w częściach. To wszystko są bardzo żmudne i czasochłonne zadania. Wyjątkiem tutaj jest oprogramowanie BIM takie jak Archicad firmy GRAPHISOFT, czy też BricsCAD od Hexagon/Bricsys. Już od 19 wersji, Archicad jest w stanie importować chmury punktów w formatach .e57 i .xyz, natomiast BricsCAD od wersji v21.
Aby uniknąć tego wysiłku, dane są często najpierw wstępnie przetwarzane w oprogramowaniu do obróbki chmur punktów, a następnie dalej przetwarzane w oprogramowaniu CAD. Dla przykładu, Origins (Pro) może być używany do tworzenia rzutów kondygnacji i linii wektorowych, które mogą być następnie przeniesione do oprogramowania CAD lub BIM w prawidłowej pozycji i ze wszystkimi ważnymi informacjami 3D w formacie .dfx lub .dwg. Formaty te mogą być przetwarzane przez prawie każde oprogramowanie CAD i wymagają znacznie mniej miejsca do przechowywania niż cała chmura punktów. Oczywiście, obecnie istnieją również wtyczki do najbardziej popularnych programów CAD i BIM, które mogą przesyłać informacje 3D z oprogramowania chmury punktów bezpośrednio do oprogramowania CAD lub BIM
Podsumowując, można zauważyć, że pozyskiwanie i przetwarzanie chmur punktów, aż do stworzenia modelu 3D, nadal wymaga ogromnej wiedzy i know-how. Szczególnie ilość danych i ich wymiana pomiędzy różnymi systemami wciąż stanowi wyzwanie. Na szczęście w ostatnich latach zrobiono już wiele, aby uprościć ten proces, znany również jako Skan-do-BIM (scan-to-BIM lub Scan2BIM). Zespół programistów PointCab codziennie pracuje również nad możliwością importu większej ilości formatów danych do naszego oprogramowania oraz nad uproszczeniem obsługi, tak aby nawet początkujący użytkownicy mogli pracować z chmurami punktów.
